Dos Kelbl / Donna Donna
Op de bladzijde Baj mir bistu Sheyn, over het lied dat bekend is geworden als de herkenningsmelodie van de Andrew Sisters noemde ik zijn naam als auteur van dat lied: Sholom Secunda (1894, Aleksandrya, Oekraïne - 1974, New York, zijn voornaam wordt ook wel als Shalom geschreven). Omdat ik door dat verhaal mijn gedachten weer eens liet gaan over het Jiddisch als taal in de muziek kwam ik al spoedig uit bij het nummer Dos Kelbl, dat ik kende in de versie van de Duitse groep Zupfgeigenhansel, maar dat ik had leren kennen (zoals talloze leeftijdgenoten) als Donna Donna van Joan Baez. Ik besloot de woorden 'Donaj Donaj' in te tikken bij Google. Op de Duitse Wikipagina over dat lied staat dezelfde Shalom Secunda genoemd als schrijver van de melodie. Tekstschrijver was Aaron Zeitlin (Uvarovichi, Wit-Rusland, 1898 - New York, 1973).
Het lied wordt door sommigen ook aan Jizchak Katzenelson (Karelitschy, Wit-Rusland, 1886 – Auschwitz, 1944) toegeschreven.
Joan Baez
Donna Donna dus. In grote kringen jongeren uit die tijd bekend geworden door Joan Baez (1960) en -iets later-Donovan(1965). Generatiegenoten hoef ik niets te vertellen over Joan Baez (Geb. 1941) en haar vertolkingen van classics als We shall overcome en Donna Donna. Ze was en is een folkzangeres, activiste voor burgerrechten, mensenrechten en geweldloosheid. Ze bezocht tijdens de Vietnam-oorlog Hanoi, en maakte een elfdaags bombardement van die stad mee. Je zou haar kunnen zien als het geweten van de VS. Ze zal dus zeker niet onverdeeld populair zijn geweest, daarginds.
Donna Donna
On a waggon bound for market there`s a calf with a mournful eye. High above him there`s a swallow, winging swiftly through the sky. How the winds are laughing, they laugh with all their might. Laugh and laugh the whole day through, and half the summer`s night. Donna, Donna, Donna, Donna; Donna, Donna, Donna, Don.
"Stop complaining!“ said the farmer, Who told you a calf to be ? Why don`t you have wings to fly with, like the swallow so proud and free?“ + Chorus Calves are easily bound and slaughtered, never knowing the reason why. But whoever treasures freedom, like the swallow has learned to fly. + Chorus
Dos Kelbl
Die link werd me pas duidelijk door Zupfgeigenhansl. De lp leerde ik kennen via mijn toenmalige schoonvader, geen overdreven sympathiek figuur, maar dit was een goede tip. Deze Duitse groep zingt het lied in het Jiddisch. Erich Schmeckenbecher en Thomas Friz zongen een hele lp vol met Jiddische liedjes.
Ik kende het Jiddisch tot dan toe alleen uit Amerikaanse tv-series, waar het meestal voor een komisch effect moest zorgen en uit documentaires over de holocaust waaraan uiteraard niets grappigs te ontdekken viel. Ik vond en vind het een ontzettend mooie taal. Een vreemd intrigerende taal ook, maar dat komt natuurlijk door de geschiedenis. Ze is gebaseerd op de taal van wat later de grootste vijand van de sprekers werd, doorspekt met woorden uit het Hebreeuws, het Pools en het Russisch. Een kleine taal met een grote invloed.
Esterke
Sholom Secunda en Aaron Zeitlin schreven het lied in 1940/41 onder de titel Dana Dana voor de musical Esterke. Ik heb (nog?) geen info kunnen vinden over die musical, maar het zou me niet verbazen als hij handelt over Esterke, de joodse minnares van de (katholieke) Poolse Koning Casimir de Grote (1310-1370), die na heftige pogroms in het middeleeuwse Duitsland de joden ruimhartig opnam. De naam verwijst natuurlijk naar de bijbelse Esther. Later werd het verhaal van Esterke door antisemieten misbruikt: de rechten die de joden in Polen van Casimir III hadden gekregen, zouden enkel zijn gebaseerd op de (vleselijke) lusten die hij op Esterke wilde botvieren en zouden daarom teruggedraaid moeten worden.
Als dat al zo zou zijn geweest, dan driewerf hoera voor Casimirs lusten.
