Robert van Genechten

Nederland Film, het bedrijf waarvan Hans Held artistiek directeur was,  produceerde Van den Vos Reynaerde een tekenfilm die gebaseerd was op het erg antisemitische boek met die titel van R. Van Genechten. Robert van Genechten is geboren in Antwerpen en als Vlaming maakte hij de Eerste Wereldoorlog mee. Hij studeerde aan de door de Duitsers opgerichte Vlaamsche Hogeschool in Gent. Die oprichting in1916 was toen een poging de Vlaamsgezinden naar de Duitse kant te trekken. De universiteit, die er ook was in Gent, was Franstalig. Van Genechten was zo extreem flamingant dat hij zijn land verraadde, hij koos ervoor samen te werken met de Duitse bezetter. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de historicus Henri Pirenne die zijn verzet tegen de Duitse bezetter en de Vlaamsche Hoogeschool moest bekopen met een tijd in een gevangenkamp. Van Genechten was na de oorlog naar Nederland verkast en Nederlander geworden. Onder andere omdat hij in in 1920 door België veroordeeld werd wegens collaboratie.

Tekening van Maarten Meuldijk: Jodocus, de neushoorn en Reynaert de Vos. Omslag van Van Genechtens boek..

Als wetenschapper (jurist en econoom) kreeg hij veel waardering. Zijn Nederlandse vrienden echter vond hij bij de NSB. In 1934 werd hij lid van de NSB en twee jaar later zat hij in de redactie van Nieuw Nederland. Vanaf 1938 tot 1944 was hij zelfs de enige redacteur van dit NSB Maandblad voor economie, staatkunde en cultuur. Zijn aandacht voor de Vlaamse kwestie nam af maar hij verkondigde rabiaat racistische opvattingen. En omdat een tijdschrift ook aandacht moet besteden aan ontspanning herschreef hij voor Nieuw Nederland het verhaal Van den Vos Reynaerde (1937). Het werd als boek uitgegeven in 1940 door De Amsterdamsche Keurkamer, de partij-uitgeverij van de NSB.


Op 17 oktober 1945, werd Van Genechten ter dood veroordeeld. Hij ging in beroep, maar verhing zich in zijn cel op 13 december. Hij schreef:

"Het is alsof ik uit een droom ontwaakt ben. (…) De vergissingen, die wij begaan hebben, zijn (…) te fundamenteel om door een beroep op goede trouw gedekt te worden." 

Hij realiseert zich dat hij het Nederlandse volk ten diepste gegriefd heeft. Hij stelt dat hij zich bij de uitspraak van het Bijzonder Gerechtshof neerlegt en trekt zijn beroep in cassatie in. Om te voorkomen dat er ambtshalve een gratieverzoek zou worden ingediend, zegt hij te hebben besloten “zelf het vonnis van het Bijzonder Gerechtshof te executeeren.” (Wikipedia)

Meer over Duitse animatiefilm

Lotte Reiniger

Reintje, de film

Hans Held als artistiek directeur van Nederland Film, en Robert van Genechten als leverancier van het materiaal, hebben elkaar ongetwijfeld wel eens ontmoet, al heb ik dat nergens zwart op wit zien staan. Van Genechtens boek was een succes: "One cannot think of a better way of making propaganda than by making people laugh. That Van Genechten gave Van den vos Reynaerde so much real humor ... is a valuable asset for our political propaganda." (Volk en Vaderland, citaat in het Engels gevonden op Animation World Network. Het betreft hier de vertaling en bewerking van een stuk in de Volkskrant: Reynaert en het Jodenbeest, 25 Mei 1991 door Egbert Barten en Gerard Groeneveld).

Smidswater 20, Den Haag. Animators working in the studio where About Reynard the Fox was produced, March 1942. Photo Barten Collection, Zaandam

Van den Vos Reynaerde werd dus verfilmd. Nederland Film haalde zijn tekentalent niet alleen uit Duitsland, maar ook uit Eindhoven. Reclamefilmmakers voor Philips werden ingehuurd. En ook Hans G. Kresse (van Eric de Noorman en Vidocq) schijnt voor het bedrijf gewerkt te hebben (al weet ik niet meer waar ik die info vandaan heb). Het werd dan ook een goede film. Technisch dan, en qua tekenfilmkunst. Inhoudelijk was het natuurlijk een verschrikking. Jodocus, de neushoorn komt aan in het fabelrijk en weet (op slinkse wijze) belastingen in te voeren en zelfs de verschillende dieren met elkaar te laten paren en reproduceren. Dat levert allerlei ellende en wangestalten op waar alleen Reynaert een oplossing voor kan vinden. Uiteindelijk komen alle neushoorns natuurlijk aan hun 'verdiende' einde. Nou ja, bijna allemaal. Want zo gaat dat in een film, er moet wat dreiging overblijven.

De film werd nooit in roulatie gebracht. Daar worden verschillende redenen voor aangegeven. Men, de NSB-hotemetoten, de Nazi-scherpslijpers, waren toch niet helemaal tevreden met het resultaat. De kwaliteit was prima, de achterliggende ideologie klopte. Maar Reintje in de hoofdrol? Bedenkelijk. Reintje 'stal' kippen. De vos had geen goede naam bij het volk. Kippendief, hondsdolheid. Dat kon geen goed rolmodel zijn.

Maar misschien had het er ook wel mee te maken dat er in het (openbare) leven in Nederland en Duitsland eigenlijk geen joden meer voorkwamen. Het behandelde probleem leek achterhaald.

Of lag het er aan dat eerder in Nederland uitgebrachte propagandafilms niet veel succes hadden? Ze voldeden aan alle eisen, maar er kwam niemand kijken. We weten het niet, maar in ieder geval verdween de film na een eerste voorvertoning voor de makers en een clubje nazi-bonzen. (Volgens een ooggetuige zag de zaal zwart van de NSB-ers.)

Pas in 1991 werd een deel van de film (in Duitsland) teruggevonden. In 2005 de rest. De film staat helaas, maar begrijpelijkerwijze niet op Youtube, ik plaats hier een kort fragment uit een reportage waarin fragmenten te zien zijn.